اوراق مرابحه ارزی چیست و انواع آن کدام است؟

شرکت‌های بسیاری وجود دارند که برای رسیدن به اهداف از قبل تعیین شده خود نیاز به تامین مالی و نقدینگی دارند. اما تامین نقدینگی برای آن ها زیاد کار آسانی نیست. به همین دلیل است که به اوراق مرابحه روی ‌می‌آورند.

اوراق مرابحه یا صکوک مرابحه چیست؟

اوراق مرابحه (Murabahah) نوعی قرارداد است که در آن قیمت تمام شده و قیمت فروش به صورت روشن بیان شده است. در این قرارداد تمام هزینه‌ها از جمله قیمت خرید، هزینه نگهداری و سود پرداختی فروشنده نیز به روشنی بیان شده است. در نتیجه افرادی که چنین اوراقی را خریداری می‌کنند به شکل واضح میزان سود و دوره زمانی آن را می‌دانند.

مثالی برای توضیح اوراق صکوک یا مرابحه

به عنوان مثال فرض کنید فردی کالایی دارد که قیمت خرید آن 100 هزار تومان است. این فرد می‌خواهد کالای خود را بر اساس قرارداد مرابحه به فرد دیگری بفروشد. در این حالت فروشنده بیان می‌کند که 20 هزار تومان سود از کالای خود می‌خواهد. در نتیجه خریدار کالایی را خریداری می‌کند که قیمت آن 100 هزار تومان و سود آن 20 هزار تومان است. البته خریدار و فروشنده باید قبل از انجام معامله میزان قیمت و سود را مشخص کنند.

انواع اوراق مرابحه کدام است؟

برای تامین مالی و نقدینگی مورد نیاز چند نوع اوراق مرابحه وجود دارند. هریک از این اوراق با توجه به هدفی که دارند با یکدیگر متفاوت هستند.

اوراق مرابحه تامین نقدینگی

برخی از ارکان دولتی برای تامین نقدینگی مورد نیاز خود اقدام به انتشار اوراق مرابحه می‌کنند. برای این کار ابتدا یک شرکت واسط، میزان نقدینگی مورد نیاز را برآورد و بر اساس آن اوراق مرابحه را به مردم می فروشد و نقدینگی جمع شده را تحت اختیار ارکان دولتی قرار می‌دهد. در این روش یک سازمان دولتی بخشی از دارایی‌های خود را به صورت اوراق مرابحه از طریق شرکت واسط به مردم می‌فروشد. سپس متعهد می‌شود به صورت اقساطی و در یک بازه زمانی مشخص و سود تعیین شده مشخص، دارایی‌هایی را که به صورت مرابحه فروخته است را بازخرید نماید.

اوراق مرابحه تامین مالی

اوراق مرابحه تامین مالی شباهت زیادی به اوراق مرابحه نقدینگی دارد، زیرا نحوه تامین وجوه مورد نیاز در اوراق مرابحه تامین مالی همانند اوراق مرابحه تامین نقدینگی است. تنها تفاوتی که این دو با یکدیگر دارند، هدف دریافت وجوه نقد است. در اوراق مرابحه تامین مالی، سازمان دولتی برای تامین نقدینگی کافی برای خرید مایحتاج خود مجبور می‌شود کالاهایی را که نیاز دارد از طریق وجوه جمع شده از طریق اوراق مرابحه تامین مالی، تامین کند.

در این حالت سازمان واسط از طریق وجه جمع شده از طریق اوراق مرابحه تامین مالی، مایحتاج سازمان دولتی را خریداری می‌کند و با درصد سود مشخصی در یک بازه زمانی معین به سازمان دولتی می‌فروشد تا سازمان دولتی بتواند به صورت اقساطی اصل هزینه و سود آن را به سرمایه گذاران پرداخت کند.

اوراق مرابحه تامین سرمایه شرکت های تجاری

اوراق مرابحه تامین سرمایه شرکت‌های تجاری به نوعی همانند اوراق سهام هستند. در این نوع از تامین مالی ابتدا شرکتی تاسیس می‌شود که اوراق مرابحه با سود مشخصی را منتشر می‌کند. سپس این شرکت برای سازمان‌های مختلف اقدام به تامین مالی خواهد کرد. در آخر، شرکت واسط با دریافت کارمزد خاصی، اقساط دریافتی از سازمان‌ها را به سرمایه گذاران پرداخت می‌کند.

ارکان حقیقی و حقوقی در اوراق صکوک

برای روشن‌تر شدن مفهوم اوراق مرابحه، درک ارکان حقیقی و حقوقی آن بسیار مهم است. در ادامه به بررسی هرکدام از این ارکان می‌پردازیم.

بانی (Originator)

رکن اصلی اوراق مرابحه، بانی است. بانی همان شرکت دولتی، خصوصی یا زمانی است که تمایل دارد از طریق اوراق مرابحه، تامین مالی یا نقدینگی نماید.

ناشر (SPV)

در اوراق مرابحه، ناشر همان نهاد واسطه است که برای نقل و انتقال دارایی و اقساط بین سرمایه گذار و بانی فعالیت می‌کند.

سرمایه‌گذاران (Investors)

سرمایه گذاران افرادی هستند که اوراق مرابحه انتشار یافته از سوی ناشر را خریداری می‌کنند.

امین (Trustee)

امین یک شخص حقوقی مستقل است که بر تمامی فرآیندهای انتشار و دریافت اقساط نظارت می‌کند.

شرکت تامین سرمایه (The Investment Co)

شرکت تامین سرمایه یک واسط بین ناشر و سرمایه گذاران است.

عامل (The agent)

عامل در اوراق مرابحه، یک نهاد مالی است که وظیفه نقل و انتقالات را بر عهده دارد. این نهاد وجوه حاصل از انتشار اوراق مرابحه را دریافت و به ناشر واگذار می‌کند. همچنین واسط به عنوان یک نهاد مالی، اقساط و سود حاصل از سرمایه گذاری را از بانی دریافت و به سرمایه گذاران واگذار می‌کند.

متعهد پذیره‌نویسی (Underwriter)

متعهد پذیره نویسی یک شخص حقوقی است، در صورتی که کل اوراق مرابحه در پذیره نویسی فروخته نشود، متعهد پذیره نویسی تمام اوراق پذیره نویسی شده را خریداری می‌کند.

بازارگردان (Market maker)

بازار گردان وظیفه متعادل کردن میزان عرضه و تقاضای اوراق مرابحه در هنگام تقاضای زیاد یا عرضه زیاد در بازار اوراق بهادار را به عهده دراد.

ضامن (The guarantor)

ضامن یک شخص حقوقی است که باز پرداخت اصل و سود تضمین شده اوراق مرابحه را در زمان سررسید تضمین می‌کند.

حسابرس (Auditor)

حسابرس وظیفه دارد تمامی فرآیند حسابرسی اوراق مرابحه را انجام دهد.

کاربرد اوراق مرابحه در بازار بورس ایران

اوراق مرابحه در ایران در جهت تامین مالی و نقدینگی شرکت‌هایی که نیاز به نقدینگی و سرمایه دارند، کاربرد دارد. هنگامی که شرکت‌ها نیاز به سرمایه و نقدینگی داشته باشند، به اندازه نیاز خود اوراق مرابحه منتشر می‌کنند.

بازار ثانویه اوراق مرابحه

اوراق مرابحه تنها در بازار ثانویه قابل معامله هستند. فردی که علاقمند به دریافت سود تضمینی در یک سررسید معین باشد، می‌تواند در بازار ثانویه اوراق بهادار، اوراق مرابحه خریداری کند.

قبل از خرید اوراق مرابحه به این نکات توجه کنید!

اولین نکته که در خرید اوراق مرابحه وجود دارد این است که برای شروع معامله سرمایه گذاران باید کد بورسی داشته باشند. اوراق مرابحه دارای سررسید و میزان سود هستند. قبل از سرمایه گذاری باید میزان سود و سررسید پرداخت اصل سرمایه مورد توجه قرار گیرد.